بازار سرمایه در سال 1403 دکتر عبده تبریزی

به من فرمودند نکاتی در مورد بازار سـرمایه عرض کنم و فرصت میدهیم تا سـایر دوسـتان نیز مشـارکت کننـد. چنـد اسلایـد در مـورد اقتصـاد کلان ارائـه می کنـم کـه متناسـب بـا آن هـا، نتیجه گیری هـایی بـرای بـازار سـرمایه داشـته باشیم. درآمد سـرانه را نشـان میدهد که در سـال های اخیر رشـد بسیار کندی داشته است. بـه نظـر مـن، صحبـت کـردن دربـاره درآمد سـرانه پس از دهـه نود، با توجـه به توزیـع ناعادلانه ثـروت، چندان معنـادار نیسـت. در واقـع، رشـد درآمـد سـرانه بسیـار پاییـن بـوده و از دهـه نـود بـه بعـد، وضعیـت اقتصادی نامناسـبی داشـته ایم. تشـکیل سـرمایه ثابـت نیـز در شـرایط بسیـار نامسـاعدی قرار داشـته و سـرمایه گذاری در بخـش نفـت و گاز بـه شـدت کاهـش یافته اسـت. صادرات ما نیـز از نظر ارزش هـر تن، بسیار پاییـن بوده و بیشـتر مواد کـم ارزش صـادر کرده ایم. اگـر بخواهـم از ایـن نمودارهـا نتیجه گیـری کنـم، بایـد بگویـم کـه رشـد درآمد سـرانه با شـتاب کـم، افول سـرمایه گذاری ثابت و عدم تعادل تجاری، وضعیت سـال های اخیر اقتصاد ایران بوده اسـت. نمودار نفت ایران در تانکرهای شـناور نشـان میدهد که ما قادر به فروش نفت خود نیسـتیم. هر تانکری که به لیسـت تحریم ها اضافه می شـود، باید از دسـت آن خلاص شـویم، زیرا نگهداری آن هزینه های زیادی دارد. بخش خصوصی نیز هزینه های زیادی متحمل شـده اسـت. در یکی دو ماه اخیر، حتی قبل از آمدن ترامپ، تعداد تانکرهای شـناور مـا روی آب افزایـش یافتـه اسـت. در حـال حاضـر، حـدود سی تانکـر روی آب داریـم کـه نشـان دهنده وضعیت بسیار نامناسـب فروش نفت اسـت. نمودارهـای تـورم نیـز نشـان میدهنـد کـه به رغـم تلاش هـای بانک مرکـزی برای کنتـرل تورم، بعید اسـت امسـال بتوانیـم از نـرخ تـورم ۳۵ درصـد فاصلـه بگیریـم. دلایل ایـن تورم نیز مربـوط به پایه پولی و مشـکلات حسـاب های قرمـز بانک هاسـت. تـراز بودجـه سـال ۱۴۰۲ نیـز کسـری نزدیک بـه ۵۰۰ هـزار میلیارد تومـان را نشـان میدهـد. بـا انتشـار اوراق و اسـتقراض از صنـدوق توسـعه مـلی، سـعی کرده ایـم ایـن کسـری را جبران کنیم. در مورد هدفمندسـازی یارانه ها نیز کسـری منابع وجود داشـته اسـت که خوشـبختانه در بودجه ۱۴۰۳ ایـن دو بخـش ادغام شـده اند. عملکـرد شـش ماهـه امسـال نیـز نشـان دهنده کسـری بودجـه اسـت. اگـر رونـد فعـلی ادامه یابد، کسـری بودجـه امسـال بـه ۲۷۰ هـزار میلیـارد تومـان خواهد رسید. بـا توجه به اسـتقراض ۱۲۴ هزار میلیـارد تومانی از صنـدوق توسـعه مـلی، کسـری بودجـه امسـال بسیار قابـل توجه خواهـد بود. به طـور کلی، مشـکلات فروش نفت، تورم بالا، مشـکلات پایه پولی و نقدینگی، و وابسـتگی بودجه به منابع ناپایدار، چالش های اصلی اقتصاد ایران هستند. با این چشـم انداز کلی از اقتصاد ایران، به بازار سـرمایه نگاهی می اندازیم. بازار سـرمایه ایران از ابتدای سـال تاکنون تحت تأثیر تحولات سیاسی نوسـانات زیادی داشـته اسـت. از فروردین تا خرداد، تحولات مختلفی اتفـاق افتـاد و بـازار حـتی بـا آمـدن آقای پزشـکیان نیـز حرکتی نکرد. رشـد شـدید بـازار از آبان تـا دی ماه بـود کـه شـاخص کل رشـد ۴۰ درصدی داشـت. این رشـد تحـت تأثیـر پیش بینی هـایی از قیمـت طلا و ارز بود، امـا از دی مـاه بـه بعـد، بـازار آرام گرفـت. قیمـت دلار و امید به رشـد قیمت طلا باعث شـد که بـورس نتواند با تـورم رقابت کند. نمودارهـا نشـان میدهنـد کـه بازار سـرمایه ایران نوسـانات شـدیدی داشـته و هیچ نشـانه ای از ثبـات در آن دیـده نمی شـود. بـازدهی سـالانه بـازار سـهام از سـال ۱۳۸۷ بـه بعد بسیار متغیر بوده اسـت. در سـال های اخیر، بازار سـهام تحت فشـار بوده و بازدهی آن در مقایسـه با بازارهای دیگر بسیار پایین بوده اسـت. درصد تغییرات شـاخص کل بورس تعدیل شـده با تورم نیز نشـان میدهد که در بسیاری از سـال ها، بورس نتوانسته با تورم همگام شـود. قیمـت اوراق دولـتی نیـز بـه شـدت افزایـش یافتـه اسـت. در حـال حاضر، دولـت با نـرخ ۳۳ درصـد اوراق منتشـر می کنـد، در حـالی کـه قبلا این نـرخ ۲۰ درصد بود. این افزایش نرخ اوراق، فشـار زیادی به بازار سـهام وارد کـرده اسـت. حجـم اوراق منتشـر شـده نیـز بـه طـور مـداوم افزایـش یافتـه و پیشبیـنی می شـود کـه در اسـفندماه اوراق بیشـتری منتشر شود. جمع بنـدی ایـن اسـت کـه بـازدهی بورس در مقایسـه با سـال های گذشـته بسیار متزلـزل بوده و نوسـانات شـدیدی داشـته اسـت. شـاخص بورس نتوانسـته با تورم همگام شـود و نرخ دلار دولتی نیز به طور دسـتوری افزایـش یافتـه اسـت. افزایـش انتشـار اوراق بـدهی توسـط دولت نیز فشـار زیادی به بـازار سـهام وارد کرده اسـت. در حال حاضر، بازار سـهام در مقایسـه با سـایر دارایی ها مانند سـکه، دلار و مسـکن، جایگاه ضعیف تری دارد. وابسـتگی شـاخص کل بـورس بـه نـرخ ارز بسیـار بالاسـت، امـا نتوانسـته بـا رشـد نـرخ ارز همـگام شـود. سـرمایه گذاران بـه دلیـل بی اعتمـادی، به سـمت بازارهـای رقیب مانند طلا و سـکه گرایش پیدا کرده انـد. بازار سـهام با کمبود نقدینگی مواجه اسـت و منابع جدیدی به آن وارد نمی شـود. در جمع بندی نهایی، باید گفت که بازار سـهام ایران در شـرایط نامسـاعدی قرار دارد و نیاز به اصلاحات اسـاسی دارد. با این جمع بندی کوتاه، به دلیـل محدودیـت زمـان، در رانـد دوم نکات بیشـتری در مورد سـال آینده ارائـه خواهم کرد.