آخرین تحولات بازار ارز و تراز پرداخت ها
1.۳ نرخ ارز
نرخ ارز در فصل تابستان نسبت به فصل بهار وضعیت نسبتاً باثباتی را تجربه کرد و در پایان دوره به 593 هزار ریال رسید. بازار ارز در تابستان 1403 با نوسانات محدود در بازه 57500 تا 61500 تومان مواجه شد؛ اما در پایان شهریور 1403 در محدوده 59200 تومان در برابر هر دلار قرار گرفت که بیانگر افزایش 0.8 درصد در مقیاس فصلی و افزایش 20.5 درصد در مقیاس سالانه است. رسیدن نرخ بازار به 59200 تومان در پایان فصل تابستان در حالی اتفاق افتاد که نرخ ارز ترجیحی نیما همچنان در 285000 ریال تثبیت شد، اما نرخ ارز مبادله¬ای با افزایش خزنده به 46153 تومان در پایان شهریور 1403 رسید (نمودار1).
نمودار 5) روند نرخ ارز و تحولات بازار ارز منبع: بانک مرکزی و بازار غیررسمی ارز
۲.۳ تولید و صادرات نفت
تولید نفت ایران در فصل تابستان 1403 به روند صعودی خود با آهنگی کند ادامه داد. تولید نفت ایران در ادامه روند صعودی خود با افزایش حدود 1 درصدی از 3میلیون و 2۵0 هزار بشکه در روز در پایان بهار 140۳به 3میلیون و2۹0هزار بشکه در پایان تابستان 1403 رسید. این در حالی است که صادرات نفت ایران طی ماه¬های اخیر از روند نوسانی محدود برخوردار بوده و در تابستان 1403 به 1میلیون و ۶۲0هزار بشکه در روز رسید که نسبت به فصل بهار 1402، ۵۰ هزار بشکه در روز کاهش نشان می‌دهد (نمودار 5).
نمودار 6) روند تولید و صادرات نفت (میلیون بشکه در روز) منبع: Tankertrackers.com, Tradingeconomics.com
در زمستان 1402 صادرات کشور به روند صعودی خود ادامه داد، در حالی که واردات با کاهش مواجه شد. روند صادرات و واردات کل کشور (شامل کالا و خدمات) در نمودار 6 نشان داده شده¬است. بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی صادرات کل کشور (شامل کالا، خدمات و نفت) در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲ به 111.1 میلیارد دلار و صادرات غیرنفتی (شامل کالا و خدمات) در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲ به 54.3 میلیارد دلار رسید که هر دو نسبت به فصل قبل افزایش یافتند. در همین حال واردات کل کشور (شامل کالا و خدمات) در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲ به 99.7 میلیارد دلار رسید که از کاهش 1.6 میلیارد دلاری نسبت به فصل قبل برخوردار بود.
نمودار 7 روند صادرات و واردات کل (شامل کالا و خدمات) (میلیارد دلار) منبع: بانک مرکزی
۳.۳ تراز پرداخت‌ها
در زمستان 1402 تراز حساب جاری کشور با افزایش و در مقابل تراز حساب سرمایه با کاهش مواجه شد. روند حساب جاری، حساب سرمایه و تراز پرداخت‌های کشور در نمودار 7 نشان داده شده¬است. بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲، حساب جاری کشور (شامل حساب کالا، خدمات، درآمد و انتقالات جاری) به 10.3 میلیارد دلار، حساب سرمایه به 23.2- میلیارد دلار و تراز پرداخت‌های کشور به 12.9- میلیارد دلار رسید.
نمودار 78) روند حساب جاری، حساب سرمایه و تراز پرداخت‌ها (میلیارد دلار) منبع: بانک مرکزی
۴.۳ خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد
در زمستان 1402 برآورد خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد کشور با افزایش مواجه شد. روند برآورد خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد کشور (که در بر دارنده خروج سرمایه از کشور، خالص قاچاق کالا و تغییرات مانده ارز در دست اشخاص است) در نمودار ۸ نشان داده شده¬است. شایان ذکر است با توجه به اقلام متنوعی که در حساب سرمایه کشور قرار دارد، تراز حساب سرمایه نمی‌تواند بیانگر میزان خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد باشد و این رقم باید بر اساس تجارت خارجی و تراز پرداخت‌های کشور برآورد گردد. طبق برآورد صورت‌گرفته، روند نزولی میزان خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد در سال منتهی به زمستان 1402 متوقف و خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد به 2.1 میلیارد دلار افزایش یافت.
نمودار 9) برآورد خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد (مجموع سالانه) (میلیارد دلار) منبع: دریک
مجموعه تحولات تجارت خارجی کشور در سال منتهی به زمستان 1402 بیانگر افزایش 1.9 میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی و افزایش 1.4 میلیارد دلاری درآمدهای نفتی (در مجموع افزایش 3.3 میلیارد دلاری صادرات کل) نسبت به فصل قبل است. در مقابل واردات کل کشور در سال منتهی به زمستان 1402 به میزان 1.6 میلیارد دلار نسبت به فصل قبل کاهش یافت. در مجموع تراز حساب جاری کشور (شامل حساب کالا، خدمات، درآمد و انتقالات جاری) در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲ با افزایش 5.8 میلیارد دلاری از 4.5 میلیارد دلار در فصل پاییز به 10.3 میلیارد دلار در زمستان افزایش یافته است.
بهبود تراز حساب جاری کشور در حالی است که حساب سرمایه در سال منتهی به فصل زمستان برابر 23.2- میلیارد دلار بوده است و طبق برآورد صورت گرفته، میزان خروج سرمایه ارزی از چرخه اقتصاد در سال منتهی به فصل زمستان ۱۴۰۲ برابر 2.1 میلیارد دلار بوده است. بنابراین بخشی از مازاد تراز حساب جاری کشور (2.1 میلیارد دلار از 10.3 میلیارد دلار مازاد حساب جاری) از چرخه اقتصاد خارج شده است.