بررسی نفع و ضرر اجرای دستمزد منطقه ای با مروری بر وضعیت فعلی دستمزدهای کارگری برای آنکه وضعیت نیروی کار را در نسبت به تغییرات شیوه تعیین حداقل دستمزد بسنجیم، به آخرین داده های مربـوط بـه دسـتمزد مراجعـه میکنیـم کـه مربـوط بـه سـال 1401 در طـرح آمارگیـری درآمـد و هزینه خانـوار مرکز آمـار ایران است و دستمزد را برای کارکنان بخش خصوصی و تعاونی که بیش از 35 ساعت در هفته کار کرده اند، جدا میکنیم. همچنین سـطوح دسـتمزدی تعیین شـده برای حداقل دسـتمزد در هر اسـتان و حداقل دسـتمزد مصوب سـال 1401 را که 5 میلیـون و 700 هـزار تومـان در مـاه بـرای یـک کارگـر متأهـل بـا یـک فرزنـد تعیین شـده اسـت، بـرای هر نیـروی کار در نظر میگیریم. حداقل دستمزد پیشنهادی استانی و دستمزد کشوری مصوب دو نقطه هستند و در نتیجه، هر سطح دسـتمزدی در هر اسـتان را به سـه بخش تقسـیم میکنند. دسته اول: کسانی که پایین تر از هر حداقل دستمزدی، دستمزد میگیرند.، دسته دوم: افرادی که بین این دو سطح هستند . دسته سوم: کسانی که بالاتر از هر حداقل دستمزد هستند امـا توجـه داریـم کـه سـطح حداقـل دسـتمزد پیشـنهادی اسـتانی در هـر اسـتان ممکـن اسـت، بالاتـر یـا پایین تر از سـطح دسـتمزد مصوب کشـوری باشـد و در نتیجه از الگوی رنگبندی زیر برای تعیین این سـطوح اسـتفاده میکنیم. قاعدتا در هر اسـتان، تنها یکی از الگوهای رنگبندی با توجه به نسـبت حداقل دسـتمزد پیشـنهادی اسـتانی و مصوب کشـوری برقرار اسـت و به همین دلیل در نمودار توزیع دسـتمزد در هر اسـتان، علاوه بر رنگهای سـبز و قرمز، فقط یک رنـگ آبی یا زرد مشـاهده میشـود.
بر اسـاس دو شـکل ارائه شـده در بالا، کارگران بخش خصوصی در چهارگروه طبقهبندی میشـوند که هرکدام به نوعی ممکن از اجرای قانون حداقل دسـتمزد منطقهای متأثر شـوند. دسـته اول رنگ سـبز: کسـانی که دسـتمزد بالاتری نسـبت به حداقل دسـتمزد مصوب کشـوری و پیشـنهادی اسـتانی میگیرنـد رنـگ سـبز، از تغییـر شـیوه تعییـن حداقـل دسـتمزد متاثـر نمی شـوند و عمومـا هم در مشـاغل با مهـارت بـالا کار میکننـد. گـروه دوم رنـگ آبـی: کسـانی کـه عـدد دستمزدشـان، از دسـتمزد مصـوب کشـوری بالاتـر اسـت امـا از حداقـل دسـتمزد پیشـنهادی اسـتانی دریافتـی کمتـری دارند رنـگ آبـی، عمومـا از مزایـای قانـون کار بهره مند هسـتند و بیمه درمانی و بازنشستگی دارند اما این دستمزد، کفاف تامین زندگی را نمیدهد. این افراد در صورتی که حداقل دستمزد بـه صـورت اسـتانی تعییـن شـود، میتواننـد بـا بهره منـدی از حداقل دسـتمزد بالاتـر، تامین نیازهای اساسـی را تجربه کننـد امـا در مـورد بعضـی از اعضـای ایـن دسـته، ایـن نگرانـی وجـود دارد کـه ممکن اسـت بـا افزایش حداقل دسـتمزد، شـغل رسمیشـان را از دسـت بدهند. گروه سـوم رنگ زرد: افرادی هسـتند که حداقل دسـتمزد مصوب کشـوری را به دسـت نمیآورند اما دسـتمزدی میگیرند که بالاتر از حداقل دستمزد پیشنهادی استانی است رنگ زرد، این گروه با کاهش حداقل دستمزد رسمی در استان هایشـان میتواننـد از مزیـت قانـون کار بهره منـد شـوند امـا بایـد توجـه داشـت کـه ممکـن اسـت همچنـان بخشهایـی از قراردادهـای شـغلی ایـن گـروه، بـه دلیـل هزینه هـای قـرارداد رسـمی مثـل پرداخـت حـق بیمـه کارگـری و کارفرمایی همچنان خارج از بخش رسـمی تعریف شـود. گـروه چهـارم رنـگ قرمـز: کسـانی هسـتند کـه در مشـاغلی کار میکننـد کـه از هرگونـه حداقـل دسـتمزد کمتـر دریافـت میکننـد. ایـن افـراد، ضعیفتریـن بخـش نیـروی کار هسـتند کـه بـا وجـود کار تمام وقـت، از دریافت هرگونه حداقـل بـرای تامیـن معـاش محرومنـد. توزیـع جمعیـت این گروههـا را در هر اسـتان میتوان به شـکل نمودارهای زیر دید.اسـتان تهـران، بیشـترین بخـش جمعیـت و نیـروی کار را در خـود جـای داده اسـت و تعـداد زیادی از نیـروی کار در ایـن اسـتان دسـتمزدی میگیرنـد کـه نیازهـای آنهـا را بـا توجـه بـه سـطح قیمتهـا در این اسـتان تامیـن نمیکند. نمودار بعدی، نسبت توزیع را در استانهای مختلف نشان میدهد که نشان میدهد تنوع وضعیت دستمزدی در استانهای مختلف چگونه است. در سـطح کل کشـور، حـدود 43 درصـد از کارگـران دسـتمزد بگیر در منطقـه سـبز قـرار دارنـد، 16 درصد در منطقه آبی قـرار دارنـد، 3 درصـد در منطقـه زرد و حـدود 38 درصـد در منطقـه قرمز. بر اساس آنچه در بالا توضیح داده شد، جمعیت 43 درصدی گروه سبز، تأثیر چندانی از این قانون نمیپذیرند. جمعیـت 38 درصـدی منطقـه قرمـز، یـا متأثـر نمیشـوند، یـا بـا احتمـال زیـاد منتفـع خواهند شـد، زیرا بـا احتمال بیشـتری سـطح دسـتمزدی کـه در حـال حاضـر دریافـت میکننـد تحت شـمولیت قانـون کار قـرار گرفتـه و میتوانند از مزایـای قانـون کار بهره مند شـوند. جمعیـت 16 درصـدی منطقـه آبـی بـه احتمـال زیـادی منتفـع خواهنـد شـد. هرچنـد سیاسـتگذار در اجـرای ایـن سیاسـت بایـد بـه احتمـال خـروج ایـن جمعیـت از شـمولیت قانـون کار، توجـه ویـژه ای داشـته باشـد. جمعیـت 3 درصـدی منطقـه زرد، بـا تحـت پوشـش قـرار گرفتـن قانـون کار، بـدون تغییـر دسـتمزد، از اجـرای ایـن سیاسـت منتفـع خواهند شـد. بنابراین در مجموع میتوان انتظار داشـت که در حالیکه اجرای این سیاسـت برای در حدود 43 درصد از کارگران تقریبا بیتفاوت اسـت، برای بخش بزرگی، یعنی در حدود 20 الی 57 درصد از کارگران داری نفع باشـد. اگـر بـه مباحـث حقـوق کار بازگردیـم، بخشـی از نیـروی کار کشـور کـه دسـتمزد دریافـت میکننـد به دلیل سـطح پایین دستمزد، اصال از مزایای قانون کار بهرهمند نمیشوند اما بخش بزرگی از نیروی کار دستمزدبگیر در کشور)یک نفر از 6 نفر در کل کشور و نزدیک به نصف نیروی دستمزدبگیر در استان تهران( با وجود آنکه کار میکند و از حداقل دسـتمزد نیز بالاتر دریافت میکند اما با این سـطح دسـتمزد نمیتواند نیازهای اولیه اش را تامین کند. توزیع استانی گروههای مختلف کارگری که در باال به آنها اشاره شد:
همانطور که در نمودارهای 6 و 7 ملاحظه میشـود. نسـبت کارگران در گروه قرمز، در سیسـتان و بلوچسـتان قرار دارند که اتفاقا پایینترین سـطح دسـتمزد پیشـنهادی اسـتانی را داراسـت. در مقابل بیشـترین گروه آبی در تهـران هسـتند. بنابرایـن اجـرای سیاسـت دسـتمزد یکسـان کشـوری باعـث شـده تـا پدیده شـاغلین غیررسـمی در اسـتان سیسـتان و اسـتانهایی مشـابه آن و پدیده شـاغلین فقیر در اسـتان تهران و اسـتانهایی مشـابه آن به وجـود آید.